Inleiding
In een eerder artikel hebben we de basis van strooks verkend – subtiele eenheden van erkenning die ons zelfbeeld en onze interacties vormgeven. We bespraken warme en koude, verbaal en non-verbaal, voorwaardelijke en onvoorwaardelijke strooks. In dit artikel gaan we een stap verder in de theorie en gaandeweg bekijken we enkele pragmatische onderdelen om je 'strookhuishouding' te verbeteren, zowel voor jezelf als voor je naasten.
Eenheden van erkenning
Stel je voor: je wandelt door de straat en ziet een buurman of buurvrouw naderen. Als jullie elkaar passeren, glimlach je en zegt: "Mooie dag, hè?" De buurman of buurvrouw glimlacht terug en antwoordt: "Zeker weten." Jullie hebben zojuist 'strooks' uitgewisseld, gedefinieerd als eenheden van erkenning.
We zijn allemaal zo vertrouwd met dit soort uitwisselingen dat we er meestal niet bij stilstaan. Maar stel je voor dat deze scène zich herhaalt met een klein verschil. Terwijl je buur nadert, glimlach je en zeg je: "Mooie dag, hè?" Maar je buur reageert totaal niet. Hij of zij loopt voorbij alsof je er niet bent. Hoe zou je je voelen?
Net als de meeste mensen zou je waarschijnlijk verrast zijn door het uitblijven van een reactie van je buur. Je zou jezelf kunnen afvragen: "Wat is er mis?" We hebben strooks nodig en voelen een gemis, soms zelfs tekortgedaan, als we ze niet krijgen.
Honger naar strooks
René Spitz, een Oostenrijkse kinderarts en psychoanalyticus, voerde in de jaren '40 een studie uit naar de effecten van emotionele verwaarlozing op jonge kinderen in kindertehuizen. Spitz ontdekte dat de kinderen die emotioneel verwaarloosd werden, ernstige emotionele en psychische problemen ontwikkelden. Ze vertoonden symptomen van apathie, depressie en zelfs fysieke achteruitgang. Sommige kinderen stierven aan wat hij "hospitalisme" noemde – een fysieke achteruitgang en sterfte ondanks adequate fysieke zorg. Dit onderzoek benadrukte het belang van emotionele banden, hechting en genegenheid in de ontwikkeling van jonge kinderen en beïnvloedde de manier waarop kinderopvang en weeshuizen werden georganiseerd.
Net zoals ons lichaam voedsel nodig heeft om te overleven en te gedijen, heeft onze geest strooks nodig. Strooks zijn de voeding voor onze ziel, essentieel voor ons emotionele welzijn en sociale gezondheid. Zonder deze erkenning en bevestiging, net zoals een lichaam zou lijden zonder voedsel, zou onze geestelijke gezondheid verhongeren en verzwakken. Deze behoefte aan strooks is niet alleen een verlangen; het is een fundamenteel aspect van menselijke interactie en verbondenheid.
Impact op gedrag en zelfbeeld
Net zoals baby's allerlei gedragingen uitproberen om te ontdekken welke hen de broodnodige strooks opleveren, doen volwassenen dit ook. Een bepaald gedrag dat strooks oplevert, wordt vaak herhaald. Elke extra strook die we ontvangen voor dat gedrag verhoogt de kans dat we dat gedrag in de toekomst blijven gebruiken.
Strooks beïnvloeden en versterken dus het gedrag dat beloond wordt. Volwassenen hebben, net als baby's, een diepgewortelde behoefte aan strooks. Als we niet genoeg positieve strooks ontvangen, zijn we geneigd om zelfs negatieve strooks na te streven. Het is als met voeding: liever slechte voeding dan helemaal geen.
Kinderen die een tekort aan warme strooks ervaren, kunnen zich wenden tot het zoeken naar koude strooks. Dit gedrag wordt op termijn versterkt, zelfs als het negatief is. Het klassieke gezegde 'een kind dat thuis geen aandacht krijgt, gedraagt zich lastig', vindt hierin zijn oorsprong.
Interessant genoeg zorgt het kind op deze manier voor zichzelf, door gedragingen te ontwikkelen die aandacht opleveren, ongeacht de aard ervan. Maar dit korte-termijnvoordeel kan op lange termijn problemen opleveren. Het kind past zijn minder constructieve gedragingen ook toe in situaties waar ze ongepast zijn, waardoor het in een vicieuze cirkel terechtkomt. Het kind wilde oorspronkelijk warme strooks, maar leerde dat deze geen 'voedsel' opleverden. Het resultaat is een beperkt arsenaal aan strategieën gericht op het efficiënt verkrijgen van koude strooks.
Dit verklaart waarom volwassenen vaak vasthouden aan gedragspatronen die hen niet dienen. Voor hen is het een mentale worsteling. Enerzijds zou stoppen met het niet-helpende gedrag hun 'voedingslijn' afsluiten, anderzijds weten of geloven ze niet meer hoe ze warme strooks kunnen verkrijgen. Het enige 'logische' resultaat lijkt verhongering.
Op de lange termijn vormen de strooks die we ontvangen ons zelfbeeld. Als een kind vaak genoeg te horen krijgt dat het 'slecht' is, zal het dat geloven en als volwassene ook echt denken 'slecht' te zijn. Het is een ingewikkelde dans van zelfperceptie en externe bevestiging, waarbij de balans tussen warme en koude strooks bepalend is voor de ontwikkeling van ons zelfbeeld en onze interacties met de wereld.
Strookeconomie en de strookbank
Onze persoonlijke 'strookhuishouding' of strookeconomie, een complex mengsel van gedragingen die we als kind hebben aangeleerd om aan strooks te komen, kan gezien worden als een soort economisch model met transacties tussen mensen. In een wereld waar voedsel in overvloed is, wordt het minder een betaalmiddel. Maar in onze strookeconomie blijven we ons afvragen: hoeveel levert bepaald gedrag op? Hoeveel geef ik als ik bepaald gedrag zie? Wat kost het mij (emotioneel) en wat kost het de ander?
Voor sommigen werkt hun aangeleerde strookeconomie in hun voordeel, resulterend in een emotionele 'overschot'. Dit komt neer op een gezond en positief zelfbeeld, waarbij men zijn overvloed aan warme, oprechte strooks deelt met anderen.
Anderen hebben minder geluk met hun aangeleerde strookeconomie en ervaren een soort emotioneel tekort, wat kan leiden tot een minder gezond zelfbeeld, nadelig gedrag, en terughoudendheid in het delen van warme strooks.
Weer anderen geven strooks op een manier die aanvankelijk warm lijken, maar uiteindelijk een koude wending krijgen, zoals: "Dat heb je goed begrepen… voor iemand die blond is…" Dit illustreert hoe persoonlijk en complex onze strookhuishouding kan zijn, met ontelbare variaties in hoe mensen hun strooks 'beheren'.
Helaas worden, net zoals ongezonde voeding, koude strooks vaak als gemakkelijker en goedkoper beschouwd, terwijl warme strooks als moeilijker en kostbaarder worden gezien. Dit leidt tot een 'schaarstedenken', waarbij warme strooks net zo waardevol kunnen aanvoelen als geld.
De vergelijking met een bankrekening is hier treffend. Hoe meer warme strooks (geld) je op je emotionele bankrekening hebt, hoe beter je je voelt, hoe meer je in overvloed denkt, en hoe meer je kunt weggeven. Aan de andere kant, hoe groter je schulden aan koude strooks zijn, hoe wankeler je zelfbeeld staat en hoe meer je overtuigd bent van een kille wereld.
Dit inzicht biedt ons de sleutel tot het bevrijden van negatieve patronen. Door onze strookhuishouding te veranderen en ons 'banksaldo' aan te vullen, kunnen we ons richten op het verkrijgen van positieve strooks. Elke positieve strook die we ontvangen voor nieuw gedrag, maakt ons meer geneigd dat gedrag in de toekomst te herhalen. En het mooie is: hoe meer je hebt, hoe meer je kunt schenken aan de wereld.
Strookfilter: ons mechanisme voor emotionele verwerking
Iedereen beschikt over een 'strookfilter', een mechanisme waarmee we de ontvangen strooks verwerken. Dit filter bepaalt welke strooks we accepteren en welke we afwijzen of bagatelliseren, vaak gebaseerd op onze overtuigingen en ervaringen uit het verleden.
Stel je iemand voor die als kind hunkerde naar liefdevolle knuffels van een ouder, maar deze zelden ontving. Om het gemis te verzachten, kan deze persoon het verlangen naar genegenheid onderdrukken. Als volwassene kan dit leiden tot het vermijden van fysieke affectie, waarbij het onvervulde verlangen wordt ontkend. Deze diepgewortelde zelfontkenning kan een aanzienlijke impact hebben op de wijze waarop we strooks ontvangen en verwerken.
Elk individu heeft een eigen strookfilter ontwikkeld. Wat voor de één een waardevolle strook is, kan voor de ander minder betekenisvol zijn. Als iemand een strook ontvangt die niet past bij zijn of haar filter, is de kans groot dat deze genegeerd of geminimaliseerd wordt. Zo kan een oprecht compliment over iemands denkvermogen worden afgewezen door iemand die zichzelf ziet als leuk en aantrekkelijk, maar niet bijzonder slim. Deze incongruentie tussen de ontvangen strook en het zelfbeeld leidt tot een afwijzende of bagatelliserende reactie. Men reageert misschien met een simpel 'bedankt', maar tegelijkertijd trek men een grimas alsof iets niet bevalt. Een andere manier om een strook af te zwakken is door te lachen of te giechelen als reactie.
De strookfilter wordt ook beïnvloed door culturele achtergronden. In sommige culturen, waar positieve strooks schaars zijn, kan men terughoudend zijn met het geven ervan. Dit kan ervoor zorgen dat mensen uit expressievere culturen hen als koud en gereserveerd ervaren.
Onze persoonlijke voorkeuren voor het ontvangen van strooks variëren sterk. De een houdt van strooks voor wat hij doet, de ander voor wie hij is. Sommigen zijn bestand tegen negatieve strooks, terwijl anderen al van streek raken bij een kleine negatieve opmerking. Fysieke strooks kunnen voor de een aangenaam zijn, terwijl een ander niets meer dan een handdruk verdraagt.
Velen van ons zijn gewend geraakt aan bepaalde soorten strooks en kunnen deze gaan onderwaarderen, terwijl we tegelijkertijd heimelijk verlangen naar strooks die we zelden ontvangen. Dit kan leiden tot een gevoel van tekort, zelfs als we externe erkenning ontvangen op andere gebieden.
Onze strookfilter helpt ons ons bestaande zelfbeeld in stand te houden. We accepteren selectief strooks die overeenkomen met ons referentiekader en wijzen af wat niet past. Sommige mensen kiezen er al op jonge leeftijd voor om positieve strooks als schaars of onbetrouwbaar te beschouwen en zich te richten op negatieve. Zelfs als volwassenen kunnen ze positieve strooks blijven filteren en negatieve accepteren, de stok boven de wortel verkiezend.
Personen met een bijzonder pijnlijke kindertijd kunnen besluiten dat het onveilig is om enige strooks toe te laten. Zij behouden een strakke strookfilter en wijzen bijna alle aangeboden strooks af, waardoor ze het risico lopen zich terug te trekken en geïsoleerd te raken, tenzij ze manieren vinden om hun strookfilter te openen.
De uitdaging ligt in het herkennen en aanpassen van onze strookfilter. Door ons bewust te worden van onze diepgewortelde voorkeuren en verlangens, kunnen we beginnen met het openstellen voor een breder scala aan strooks. Dit proces van zelfbewustzijn en verandering kan ons leiden naar een rijker en meer bevredigend emotioneel leven, waarin we open staan voor de volle reikwijdte van menselijke erkenning en genegenheid.
(H)erken je strookprofiel
Het begrijpen van ons eigen strookprofiel is een krachtig middel voor zelfreflectie. Met het diagram dat je hier ziet, kun je in kaart brengen hoe je omgaat met 'strooks' - die kleine momenten van erkenning en waardering die we allemaal uitwisselen in onze interacties met anderen. Het is zinvol om dit profiel in te vullen omdat het je kan helpen om bewust te worden van patronen die je misschien niet eerder hebt opgemerkt.
Dit strookprofiel is geen statisch gegeven. Het is dynamisch en kan verschillen van context tot context. Hoe je omgaat met strooks van je partner kan heel anders zijn dan hoe je ze uitwisselt met je baas of je kinderen. Dit is normaal en te verwachten, want elke relatie heeft zijn eigen unieke interactiepatronen en emotionele uitwisselingen.
Door dit diagram meerdere keren in te vullen voor verschillende relaties of contexten, krijg je een rijker beeld van hoe je emotioneel functioneert in diverse aspecten van je leven. Het helpt je te herkennen waar je mogelijk meer open en genereus bent met je waardering, en waar je misschien wat terughoudender bent.
Bovendien kan het invullen van je strookprofiel je aansporen om veranderingen aan te brengen. Het kan je bewust maken van waar je misschien meer warmte en erkenning zou willen ontvangen of geven, en waar je geneigd bent om strooks af te wijzen of te minimaliseren.
Hier zijn enkele stappen om je te helpen bij het invullen van je strookprofiel:
Kies een specifieke relatie of context: Denk aan een persoon of een rol die je inneemt, zoals 'als partner', 'als werknemer', of 'als ouder'.
Beoordeel je gedrag: Schat in hoe vaak je warme strooks geeft en ontvangt, hoe vaak je erom vraagt, en hoe vaak je ze weigert te geven of te accepteren.
Positieve versus negatieve strooks: Overweeg zowel de positieve als de negatieve strooks. Positieve strooks worden geuit met een opwaartse lijn, terwijl negatieve strooks met een neerwaartse lijn worden aangeduid.
Reflecteer en vergelijk: Nadat je het diagram voor verschillende relaties hebt ingevuld, vergelijk je de profielen. Zie je patronen? Zijn er verrassingen?
Laat je uitdagen en ga in verbinding: Een unieke manier om je inzicht in strooks te verdiepen is door het strookprofiel niet alleen zelf in te vullen, maar ook door de tegenpartij – of het nu je partner, vriend, collega of familielid is – te vragen hetzelfde te doen. Dit kan leiden tot openbaringen en verrassingen aan beide kanten. Het gezamenlijk bespreken van jullie strookprofielen kan de verbinding versterken, misverstanden ophelderen en mogelijkheden bieden om jullie relatie te verbeteren. Het is een kans voor beide partijen om te groeien en te leren hoe ze meer ondersteunende en bevestigende strooks kunnen uitwisselen.
Stel doelen: Bepaal of er gebieden zijn waar je verandering wilt zien. Als je bijvoorbeeld wilt dat je meer positieve strooks geeft, bedenk dan concrete acties die je kunt ondernemen om dit te bewerkstelligen.
Door het invullen van je strookprofiel, engageer je in een daad van zelfontdekking die kan leiden tot een rijker en meer verbonden leven. Het is een uitnodiging om de kwaliteit van je interacties te verbeteren en een stap te zetten richting meer vervullende relaties.
De strookthermostaat: de warmte doseren
Wanneer we de kracht van warme communicatie ontdekken, kan de neiging ontstaan om ons enthousiasme ongeremd te tonen. Maar net zoals bij een thermostaat, is het belangrijk om de juiste dosis warmte te vinden. Te veel van het goede kan net zo oncomfortabel zijn als te weinig. Stel je voor: als het buiten 20 graden is en je stapt een kamer binnen waar het 23 graden is, dan voelt dat aangenaam. Maar als het buiten slechts 10 graden is en je komt binnen in een ruimte van 23 graden, dan kan de overgang overweldigend zijn.
Als je ineens overstapt van een koele naar een overmatig warme communicatiestijl, kun je reacties uitlokken die variëren van verbazing tot ongeloof. Mensen kunnen zelfs denken dat je een beetje gek geworden bent – een humoristische, maar niet ondenkbare reactie. En als de respons niet is wat je verwacht, kan dat ontmoedigend werken. Het kan zelfs je overtuiging bevestigen dat je eerdere, koelere benadering correct was, waardoor je jezelf uiteindelijk een koude strook geeft.
Strooks zijn een delicaat aspect van onze interacties, dus is het wijs om de temperatuur geleidelijk op te voeren. Begin met kleine stappen. Een extra woord van waardering hier, een bemoedigende opmerking daar. Net als bij het langzaam opdrijven van de warmte in een kamer, geef je mensen de kans om te acclimatiseren aan de nieuwe temperatuur van jullie relatie.
Door geleidelijk de 'temperatuur' van je communicatie te verhogen, stel je anderen in staat om zich comfortabel aan te passen aan de veranderingen. Het maakt de overgang soepeler en authentieker. Dit proces vraagt om geduld en inzicht in zowel je eigen behoeften als die van anderen. Het gaat erom de juiste balans te vinden waarbij iedereen zich comfortabel voelt met de uitwisseling van warmte en erkenning.
Het spectrum van strooks: De balans tussen positief en negatief
In onze verkenning van strooks, kunnen we ons afvragen: zijn er 'goede' en 'slechte' strooks? Het is verleidelijk om aan te nemen dat positieve strooks altijd goed zijn en negatieve altijd slecht. Echter, in het dagelijkse leven ligt de realiteit wat complexer.
Strooks draaien om erkenning – en erkenning op zich is al een vorm van strook. Door bepaalde gedragingen van een ander als 'negatief' te bestempelen en uit te sluiten, erkennen we die persoon maar gedeeltelijk. Een dieet van louter onvoorwaardelijke positieve strooks kan onvervuld laten als het niet overeenkomt met iemands innerlijke ervaring. Zo kan iemand toch 'strooktekort' voelen, omringd door louter positieve strooks.
Voorwaardelijke strooks, zowel positief als negatief, zijn essentieel omdat ze ons helpen de wereld te begrijpen. Ze bieden ons feedback en inzichten in hoe ons gedrag wordt ontvangen door anderen. Een negatief voorwaardelijke strook kan ons vertellen dat iemand niet blij is met ons gedrag, terwijl een positief voorwaardelijke strook ons competentiegevoel versterkt.
Een wereld zonder negatief voorwaardelijke strooks zou ons beroven van de mogelijkheid om ons gedrag aan te passen wanneer het contraproductief voor ons is. Denk aan iemand die niet wordt verteld dat hij een slechte adem heeft of vaker zijn shirts moet wassen – hij wordt misschien gemeden zonder te weten waarom.
Zelfs negatieve onvoorwaardelijke strooks kunnen nuttige boodschappen bevatten. Als iemand zegt 'Ik kan je niet uitstaan', weet je dat geen enkele gedragsverandering hun mening zal veranderen en dat het misschien beter is om afstand te nemen.
Interessant genoeg, als ouders consequent alleen positieve strooks geven, kan een kind uiteindelijk het onderscheid tussen positief en negatief verliezen. Hij heeft dan een deel van zijn interne ervaring ontkend of niet erkend zien door zijn ouders. Dit kan leiden tot problemen later in het leven. Gelukkig volgen de meeste ouders hun instinct en gebruiken ze een mix van negatieve en positieve strooks bij het stellen van regels.
Een gezonde strookfilter omvat zowel positieve als negatieve, voorwaardelijke en onvoorwaardelijke strooks. Er zijn goede redenen voor de benadrukking van positieve strooks, vooral in noordelijke culturen waar mensen zuinig kunnen zijn met positieve feedback (zoals in België). Of het nu op kantoor is of in de klas, het geven van positieve feedback voor goede prestaties is net zo belangrijk als het benoemen van wat fout gaat. Over het algemeen hebben we meer positieve dan negatieve strooks nodig om ons consistent goed over onszelf te voelen.
Plastieken Strooks
We hebben het allemaal weleens meegemaakt: die 'warme' complimenten die aanvoelen alsof ze uit een spuitbus komen – onnatuurlijk en geforceerd. Denk aan die bedrijfscultuur waar een glimlach permanent lijkt te zijn vastgeschroefd aan ieders gezicht, of die familiebijeenkomsten waar 'Alles goed?' klinkt met de echtheid van een voorgeprogrammeerde voicemail.
Hierbij dan ook een gulden regel in de wereld van strooks: geef nooit, maar dan ook nooit, plastieken strooks. Als je iets zegt, zorg ervoor dat het uit de grond van je hart komt. Oprecht zijn is de sleutel. En als je jezelf betrapt op het zoeken naar iets positiefs om te zeggen en het enige wat je opmerkt de schoenveters van de ander zijn – ga er dan voor, op voorwaarde dat je echt vindt dat het de meest fantastische schoenveters zijn die je ooit hebt gezien.
Laten we ook meteen de populaire 'sandwich'-techniek even bekijken – je weet wel, die tactiek waarbij je een negatief ingeklemd tussen twee positieven presenteert. Alsof we door het 'negatieve beleg' heen niet proeven dat het broodje niet vers is. Laten we eerlijk zijn, we zijn volwassen genoeg om de waarheid te hanteren zonder een laagje suiker erover. Onoprechte 'opbouwende' kritiek? Doe het liever niet. Dat maakt ons niet sterker, het maakt ons alleen maar meer in de war.
Wees authentiek in het geven van strooks. Als een compliment niet oprecht voelt, houd het dan voor jezelf. Mensen hebben een zesde zintuig voor oprechtheid en zullen merken wanneer lof geforceerd is. Maar onthoud: een beetje onhandigheid is menselijk en kan zelfs charmant zijn. En als je werkelijk niets kunt bedenken om te complimenteren, behalve dan die opvallende schoenveters, speel er dan op in met een knipoog. Zeg bijvoorbeeld: "Die veters van jou, die zijn pas echt de bindende factor hier." Zo'n luchtige opmerking kan de deur openen naar een glimlach en een echt warme uitwisseling. Het gaat er niet om dat je altijd iets diepzinnigs zegt, maar dat wat je zegt, vanuit het hart komt.
Afsluiting: een cadeau voor jezelf
Na deze verkenning van de nuances van strooks, wil ik je uitdagen om een stap te zetten die je relatie met jezelf en anderen kan transformeren. Ik nodig je uit om de komende maand dagelijks drie positieve dingen over jezelf op te schrijven. Dit kunnen eigen prestaties, vriendelijke daden of simpelweg positieve zelfobservaties zijn.
Het is waardevol om deze strooks in een klein, persoonlijk schriftje op te schrijven. Dit schriftje wordt een tastbare verzameling van je groei, een intiem dagboek van zelferkenning. En terwijl je dit doet, sta open voor de mooie dingen die anderen over je zeggen. Voeg deze externe strooks toe aan je dagelijkse notities. Het zal je helpen je strookfilter bij te stellen, zodat je meer open staat voor de positieve interacties om je heen.
Dit kleine schriftje zal een bron van kracht zijn. Op momenten dat je twijfelt of jezelf niet waardeert, open het dan en lees je eigen woorden. Herinner jezelf aan de warmte die je hebt ontvangen en gegeven. Door consistent te zijn in deze oefening, zal je merken dat je niet alleen je eigenwaarde versterkt, maar dat je ook een overvloed creëert waaruit je rijkelijk kunt geven aan anderen.
Zo, aan het einde van een maand van trouw jezelf strooks geven – en ze ook accepteren van anderen –, zal er een andere persoon ontwaken. Een persoon die zelfverzekerder, dankbaarder en meer in harmonie is met zowel de innerlijke als de uiterlijke wereld.
Dus pak dat schriftje en begin vandaag nog. Het is een eenvoudige daad, maar één die de kracht heeft om je leven te verrijken en te verlichten. Word wakker in een wereld waar je jezelf waardeert en open staat voor de waardering van anderen – een wereld die elke dag een beetje warmer aanvoelt.